|
"SILVA RERUM"
|
mgr prawa Marta Blecharczyk
słuchacz Krajowej Szkoły Administracji Publicznej.
Mgr prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku, obecnie słuchacz XXVII Promocji im. Jana Karskiego Krajowej Szkoły Administracji Publicznej w Warszawie.
mgr Monika Ryszewska
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Mgr, uczestniczka studiów doktoranckich w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Stypendystka DAAD, KAAD i Volkswagenstiftung. W pracy doktorskiej zajmuje się rolą religii w tożsamości współczesnych polskich muzułmanek. Do jej zainteresowań należą islam w Polsce i Europie, konwersja na islam, życie instytucjonalne muzułmanów w Polsce oraz tożsamość europejska.
Lek med. Agnieszka Kułak-Bejda
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Lekarz, absolwentka Wydziału Lekarskiego z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.
dr Jerzy Sojka
Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie (ChAT), Wydział Teologiczny.
Doktor nauk teologicznych, adiunkt w Katedrze Teologii Systematycznej Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. Studiował teologię na Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej i Reńskim Uniwersytecie im. Fryderyka Wilhelma w Bonn. Studia magisterskie ukończył na podstawie pracy: „Usprawiedliwienie w teologii Marcina Lutra w latach 1512-1520”. Stopień doktora uzyskał na podstawie rozprawy: „Wieczerza Pańska jako nota ecclesiae w publikacjach Światowej Federacji Luterańskiej”. W pracy badawczej interesuje się teologią luterańską Reformacji XVI wieku i jej współczesna recepcją i interpretacją oraz dogmatyką i etyką ewangelicką XX wieku.
dr n. med. Anna Ślifirczyk
Państwowa Szkoła Wyższa im. Papieża J.P.II w Białej Podlaskiej.
Doktor nauk medycznych w zakresie medycyny, wykładowca w Katedrze Zdrowia, Wydział Nauk o Zdrowiu i Nauk Społecznych w Państwowej Szkole Wyższej im Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej. Pełni funkcję Kierownika Zakładu Ratownictwa Medycznego. Ukończyła kurs „Weź kurs na wielokulturowość” organizowany przez Helsińską Fundację Praw Człowieka. Członek Polskiego Towarzystwa Higienicznego. Zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień wielokulturowości społeczeństwa polskiego a w szczególności kontekstu kultury i religii w opiece zdrowotnej mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce; edukacji antydyskryminacyjnej. Jej zainteresowania obejmują także problematykę związaną z występowaniem w społeczeństwie chorób o charakterze społecznym, cywilizacyjnym, związanych z jakością i tempem życia współczesnej rodziny. Autor i współautor publikacji z zakresu szeroko pojmowanej problematyki wielokulturowości.
Dr Zbigniew Igielski
Ambasada Królestwa Danii w New Delhi, specjalista ds. Buddyzmu, Hinduizmu, Shikkizmu
ks. dr. Adrian Korczago, biskup elekt diecezji cieszyńskiej, Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie (ChAT), Wydział Teologiczny.
Od 1991 prowadzi działalność naukowo-dydaktyczną w Katedrze Teologii Praktycznej w ChAT w Warszawie w zakresie duszpasterstwa, homiletyki, kontaktów pastoralnych, poradnictwa. Jest członkiem Senatu i Rady Wydziału ChAT. Przez 10 lat prowadził zajęcia z zakresu duszpasterstwa wśród dzieci, katechetyki, metodyki katechetycznej oraz liturgiki na filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie, na profilu ewangelickim edukacji religijnej wydziału pedagogiczno-artystycznego. Członek Konsystorskiej Komisji Egzaminacyjnej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP. Dyrektor Instytutu Pastoralnego zajmującego się ustawicznym kształceniem przyszłych duchownych (studentów ChAT) oraz wikariuszy do pracy w Kościele. Generalny wizytator nauczania lekcji religii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP. Współautor PODSTAWY PROGRAMOWEJ NAUCZANIA RELIGII EWANGELICKIEJ w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w przypadku innych form wychowania przedszkolnego; w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych oraz dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, podręczników nauczania do lekcji religii dla sześciu klas szkoły podstawowej oraz podręczników dla trzech klas gimnazjum wraz z pomocami dla katechetów dla poszczególnych szczebli nauczania. Publikował m.in. w „Roczniku Teologicznym”, „Studiach humanistyczno-teologicznych”, „Gdańskim roczniku ewangelickim”, „Przeglądzie Ewangelickim”; „Zwiastunie Ewangelickim” i „Ewangeliku”. Jest autorem kilku haseł z zakresu teologii praktycznej w „Encyklopedii Religii PWN” oraz w Encyklopedii Katolickiej.
dr Artur Konopacki
historyk, badacz islamu i Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego,
Uniwersytet w Białymstoku.
Adiunkt w Katedrze Historii Wychowania Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku, historyk. W swoich badaniach zajmuje się losami społeczności tatarskiej ziem dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. W spektrum zainteresowań badawczych pozostają również zagadnienia związane z islamem oraz historią szkolnictwa w XIX wieku. Poza nauką interesuje się pszczelarstwem i lataniem szybowcami.
Dr hab. Emilia Jaroszewska
Instytut Polityki Społecznej, Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych, Uniwersytet Warszawski.
Pracownik Instytutu Polityki Społecznej WDiNP Uniwersytetu Warszawskiego, stypendystka DAAD, przez wiele lat koordynatorka programu Erasmus oraz warsztatów realizowanych w ramach międzynarodowej wymiany studentów. Zainteresowania naukowe: migracje zagraniczne, różnice kulturowe, komunikowanie interpersonalne, patologie społeczne. Swoją dysertację poświęciła funkcjonowaniu małżeństw polsko-niemieckich, a książkę habilitacyjną analizie zależności pomiędzy migracjami, kulturą i zdrowiem.
Dr Joanna Auron-Górska
Gmina Żydowska Beit Warszawa, kulturoznawca.
Doktor nauk humanistycznych, absolwentka Centrum Badań nad Relacjami Chrześcijańsko-Żydowskimi w Cambridge (Wielka Brytania), kulturoznawca i tłumaczka. Autorka książki «Describing Who?», przedstawiającej relacje polsko-żydowskie z perspektywy fotografii oraz licznych artykułów poświęconych komunikacji w warunkach różnic kulturowych oraz wpływowi stereotypów na kulturę wysoką. Wykładowca historii i kultury żydowskiej w Fundacji Beit Warszawa - Postępowa Społeczność Żydowska w Polsce. Pasjonatka budowania dobrych relacji międzyreligijnych i harmonijnego współistnienia kultur.
ks. mitrat mgr Jan Fiedorczuk
Prawosławna Katedra pw. Św. Mikołaja Cudotwórcy w Białymstoku, Dyrektor Wydziału Katechetycznego Diecezji Białostocko-Gdańskiej
dr n. o zdrowiu Justyna Fiedorczuk-Fidziukiewicz
Studium Filozofii i Psychologii Człowieka, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Doktor nauk o zdrowiu, wykładowca na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku (Studium Filozofii i Psychologii Człowieka). Absolwentka Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Bialymstoku oraz Wydziału Filologicznego Uniwersytetu w Białymstoku. Nauczyciel języka polskiego i wychowawca w klasach integracyjnych Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących z Oddziałami Integracyjnymi w Białymstoku. Jej zainteresowania naukowe to zaburzenia językowe dzieci i młodzieży ze spektrum autyzmu oraz funkcjonowanie społeczne dorosłych osób z autyzmem.
dr n. o zdrowiu Irena Fiedorczuk
Zakład Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Doktor nauk o zdrowiu, położna – pedagog- terapeuta. Wykładowca w Zakładzie Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Jej zainteresowania koncentrują się wokół szeroko rozumianego macierzyństwa, uwzględniającego także wymiar duchowy i aksjologiczny tego procesu.
dr n. o zdrowiu Mateusz Cybulski
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Doktor nauk o zdrowiu, asystent w Zakładzie Zintegrowanej Opieki Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Absolwent kierunku Zdrowie Publiczne Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Jego zainteresowania naukowo-badawcze stanowi proces starzenia się społeczeństwa w ujęciu interdyscyplinarnym i związane z tym problemy w funkcjonowaniu osób w podeszłym wieku.
dr n. o zdrowiu Emilia Sarnacka
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Doktor nauk o zdrowiu, absolwentka prawa i filologii angielskiej. Ukończyła studia podyplomowe Prawo medyczne, bioetyka i socjologia medycyny na Uniwersytecie Warszawskim. Stypendystka staży naukowych na Uniwersytecie w Bergen (Norwegia) i Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Prowadzi zajęcia z prawa medycznego na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku. Członek European Association of Health Law. Autorka publikacji naukowych i podręczników z zakresu prawa medycznego, w tym: Położna w systemie prawnym. Prawo dla położnych (PZWL 2012), Lekarz dentysta w systemie prawnym. Prawo dla lekarzy dentystów (PZWL 2014), Prawo medyczne i orzecznictwo lekarskie. Repetytorium do LEK i LDEK (wespół z A. Jacek, PZWL 2015).
dr n. med. Cecylia Łukaszuk
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Doktor nauk medycznych. Adiunkt w Zakładzie Zintegrowanej Opieki Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Absolwentka Wydziału Farmaceutycznego z Poddziałem Analityki Medycznej AMB oraz studiów podyplomowych „Zarządzanie badaniami naukowymi i pracami rozwojowymi”. Autor i współautor rozdziałów książek oraz ponad 200 artykułów krajowych i zagranicznych. Członek 3 towarzystw naukowych. Zainteresowania naukowe obejmują mikologię lekarską, laboratoryjną i środowiskową. Zainteresowania prywatne – muzyka i śpiew, podróże, książki.
dr hab. n. o zdr. Katarzyna Van Damme-Ostapowicz
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Dr hab. n. o zdrowiu, samodzielny pracownik naukowy w Zakładzie Zintegrowanej Opieki Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Absolwentka Wydziału Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu AM w Lublinie, absolwentka studiów licencjackich w Belgii. Specjalizację z Pielęgniarstwa Sali Operacyjnej i Pielęgniarstwa w Medycynie Tropikalnej uzyskała w Belgii. Autorka i współautorka rozdziałów książek oraz ponad 100 artykułów krajowych i zagranicznych. Od wielu lat zajmuje się problematyką zagrożeń środowiskowych oraz problemów zdrowotnych występujących w odmiennych warunkach klimatycznych i sanitarnych, którym to zagadnieniom poświęciła rozprawę habilitacyjną. Organizator szkolenia z zakresu medycyny tropikalnej w Nigerii dla studentów i pracowników Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.
dr hab. n. o zdr. Jolanta Lewko
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Dr hab. n. o zdr., mgr pielęgniarstwa, adiunkt w Zakładzie Zintegrowanej Opieki Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Posiada specjalizacje z medycyny społecznej i zdrowia publicznego. Przewodnicząca Państwowej Komisji Egzaminów Specjalizacyjnych w pielęgniarstwie chirurgicznym. Z-ca Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej przy Okręgowej Radzie Pielęgniarek i Położnych w Białymstoku, członek Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego i Primary Care Diabetes Society. Była stypendystką m.in. Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej oraz Clifford and Mary Corbridge Trust Robinson College, Cambridge w Wielkiej Brytanii. Jest członkiem Rady Naukowej Czasopism Problemy Pielęgniarstwa i Journal of Nursing Care. Managing Editor w czasopiśmie Progress in Health Sciences. Zainteresowania naukowe to jakość życia i problemy zdrowotne pacjentów z cukrzycą oraz osób starszych, edukacja zdrowotna, postawy studentów pielęgniarstwa.
dr n. o zdrowiu Agnieszka Lankau
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Pedagog, pielęgniarka, doktor nauk o zdrowiu. Absolwenta Uniwersytetu w Białymstoku, Wydziału Pedagogiki i Psychologii, a także Akademii Medycznej w Białymstoku, Wydziału Pielęgniarstwa. W latach 2004-2008 pracowała w białostockich szpitalach jako pielęgniarka. Obecnie wykładowca na Wydziale Nauk o Zdrowiu na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku. Główne zainteresowania to psychologia w medycynie, wielokulturowość w medycynie oraz medycyna społeczna.
mgr teologii Grzegorz Bejda
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Mgr teologii, absolwent Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie, Sekcja Św. Jana Chrzciciela. Pracownik Fundacji „Pomóż Im” na rzecz Dzieci z Chorobami Nowotworowymi i Hospicjum dla Dzieci.
dr n. o zdrowiu Andrzej Guzowski
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Dr nauk o zdrowiu, asystent w Zakładzie Zintegrowanej Opieki Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Swoją przygodę z nauką rozpoczął w roku 2004 na Wydziale Pedagogiki i Psychologii UwB, następnie studiował Teologię na Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Dyplom dr nauk o zdrowiu obronił na Wydziale Nauk o Zdrowiu UMB w roku 2013. Tematyka zainteresowań naukowych obejmuje tanatologię, pasjologię, a także kwestię cierpienia i samotności, eschatologię – apokatastazę oraz teologię pustyni i dialogu wielokulturowego. Poza nauką bystry obserwator świata, dziennikarz, reportażysta radiowy. W 2007 roku reprezentował polską radiofonię na prestiżowym konkursie radiowo-telewizyjnym w Barcelonie Premios Ondos. Wygrał także stypendium im. Jacka Stwory dla młodych reportażystów – fundowane przez Prezesa Polskiego Radia.
prof. dr hab. n. med. Elżbieta Krajewska-Kułak
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Prof. dr hab. med., absolwentka Wydziału Lekarskiego AM w Białymstoku; prawo wykonywania zawodu lekarza i pielęgniarki; kierownik Zakładu Zintegrowanej Opieki Medycznej; Prodziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu; przewodnicząca Wydziałowej Komisji ds. Promocji i Wolontariatu, Redaktor naczelna Progress in Health Sciences. Członek CK oraz KRASzPiP, Przewodnicząca Rady Fundacji „Pomóż Im” na rzecz Dzieci z Chorobami. Nowotworowymi i Hospicjum dla Dzieci w Białymstoku, ekspert PKA. Społecznik, pomysłodawczyni i organizatorka dorocznych Międzynarodowych Konferencji Naukowo-Szkoleniowych „Życiodajna śmierć – pamięci Elizabeth Kübler-Ross”. Członek komitetów redakcyjnych i naukowych 11 czasopism, recenzent 39 czasopism naukowych, członek 7 towarzystw naukowych, promotor 27 zakończonych rozpraw doktorskich. Zainteresowania naukowe obejmują mikologię lekarską, laboratoryjną i środowiskową, problemy stygmatyzacji, opieki paliatywnej i wielokulturowości w medycynie, tanatoedukację oraz interdyscyplinarne badania naukowe związane z promocją zdrowia i samoopieką w zdrowiu i chorobie, jakością życia pacjentów w różnych stanach chorobowych, narażeniami zawodowymi pracowników ochrony zdrowia, zachowaniami ryzykownymi.
Doktorzy, którzy zajmują się chorymi,
powinni koniecznie zrozumieć, czym jest człowiek,
czym jest życie i czym jest zdrowie,
i w jaki sposób równowaga i harmonia tych elementów je podtrzymuje.
Leonardo da Vinci
Uwaga – pozycja będzie dostępna na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku /bez dystrybucji wydania drukowanego/
W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku amerykańska pielęgniarka Madeleine Leninger, uważając człowieka za istotę kulturową i odwołując się do 
założeń antropologii kulturowej, sugerowała, by w sprawowaniu codziennej opieki nad pacjentem uwzględniać jego społeczną strukturę, światopogląd, wartości kulturowe, środowiskowy kontekst, a także naturalne (ludowe) i zawodowe systemy opieki.
W Polsce ten problem przez szereg lat nie był dostrzegany, jednak obecnie, przy różnorodności wyznaniowej i ze względu na znaczny napływ emigrantów z różnych krajów, staje się ogromnym wyzwaniem dla pracowników ochrony zdrowia.
W zależności od uwarunkowań kulturowych wyróżnia się różne rodzaje reakcji na chorobę, np. religijną, magiczną, opiekuńczo-pielęgnacyjną czy medyczną.
W chwili obecnej pracownicy ochrony zdrowia stają wobec konsekwencji zróżnicowania kulturowego, gdzie istotną rolę odgrywa zrozumienie, iż różnice kulturowe występują w postawach w stosunku do zdrowia oraz sposobach reagowania na chorobę i śmierć. Przedstawiciele różnych religii mają bowiem odmienne potrzeby podczas choroby oraz pobytu w szpitalu i w związku z tym osoby zajmujące się opieką nad nimi i ich leczeniem powinny być odpowiednio przygotowane do udzielania wsparcia, szczególnie potrzebnego w tym okresie. Przekonania, praktyki i różnice kulturowe dotyczą nie tylko preferowanych strategii radzenia sobie z tymi problemami, ale w znaczy sposób wpływają na przebieg leczenia oraz kształtują definicje i interpretacje problemu, formułowane nie tylko przez pacjenta, ale także przez terapeutę, w tym pielęgniarki i położne.
Carl Gustaw Jung, jeden z najznamienitszych psychoanalityków, podkreślał znaczenie doświadczenia religijnego w procesie terapii, pisząc: Od 30 lat mam pacjentów z całego świata, różnych kultur…. w wieku około 35. roku życia, nie było ani jednego pacjenta, u którego nie znalazłoby się problemów religijnych. Każdy z nich chorował dlatego, bo brakło mu tego, co od wieków daje religia. Nikt nie wyzdrowiał, o ile nie wróciło u niego jakieś odnowienie zaniedbanego życia religijnego.
Kulturę zdrowotną kształtuje wiele czynników, m.in. takich jak ogólny poziom życia członków danej zbiorowości, wierzenia i wiedza na temat przyczyn chorób, postawy i zachowania chorego wobec leczenia oraz postawy pracowników sektora opieki zdrowotnej wobec pacjentów, sposób odczuwania, postrzegania, opisywania i interpretowania objawów choroby, definiowanie zdrowia i postrzeganie choroby oraz styl życia. Postawy i zachowania zdrowotne wobec choroby uwarunkowane są miedzy innymi religią, magią, działaniami medycznymi, opiekuńczo-pielęgnacyjnymi, udzielanym wsparciem społecznym. Kwestie różnic kulturowych i ich znaczenie dla praktyki powinny stanowić podstawowy element programów nauczania profesjonalistów medycznych, zarówno na poziomie przed, jak i podyplomowym.
Pracownicy ochrony zdrowia, w tym studenci, muszą mieć możliwość zapoznania się i przedyskutowania problemów wynikających z różnic kulturowych swoich podopiecznych oraz zdobyć umiejętność reagowania na nie zgodnie z ich etyką zawodową. Brak wrażliwości pracowników ochrony zdrowia na różnice kulturowe pacjentów powoduje bowiem zagrożenie dla poszanowania godności osoby pacjenta.
Książka ma się przyczynić do zrozumienia, iż jednym z filarów opieki całego zespołu terapeutycznego jest zrozumienie, że ludzie różnią się między sobą nie tylko rodzajem schorzenia, ale także przynależnością kulturową oraz że istnieje ścisły związek między różnorodnością między ludźmi a etyką zawodową. W związku z powyższym stworzenie podręcznika poruszającego problemy związane z terapią pacjenta odmiennego kulturowo wydaje się jak najbardziej słuszne. W naszym odczuciu, jako autorów podręcznika, kwestie różnic kulturowych i ich znaczenia dla praktyki powinny stanowić podstawowy element programów nauczania profesjonalistów medycznych.
We współczesnym społeczeństwie, w tym także w ochronie zdrowia, bardzo ważną rolę powinno odgrywać przekazywanie wiedzy o innych kulturach zamieszkujących Polskę, kwestionowanie stereotypów, uwrażliwianie na różnice kulturowe i wzmacnianie postawy szacunku wobec drugiego człowieka i jego kultury. Pracownicy ochrony zdrowia powinni znać i rozumieć wszystkie czynniki kulturowe danej społeczności i odpowiednio je uwzględniać w procesach planowania i realizowania opieki. Powinni systematycznie uzupełniać swoją wiedzę, aby móc w swej codziennej pracy uwzględniać poszanowanie zróżnicowania kulturowego i religijnego. Celem podręcznika jest więc rozbudzenie zainteresowania czytelników wielokulturowością w kontekście medycznym, zapoznanie ich ze zwyczajami osób będących wyznawcami różnych religii, którzy są potencjalnymi podopiecznymi placówek ochrony zdrowia oraz uwrażliwienie na potrzeby osób odmiennych kulturowo. Uważamy, iż wiedza o określonych oczekiwaniach pacjentów innych kulturowo wobec pracowników ochrony zdrowia jest kluczowa w świadczeniu opieki zdrowotnej. W naszej opinii przyczyni się to do umocnienia terapeutycznych związków pomiędzy personelem medycznym a pacjentem i uzmysłowi pracownikom ochrony zdrowia znaczenie wzajemnego szacunku i tolerancji wobec wyznania innych. Mamy także nadzieję, iż zespół redaktorów podręcznika, wywodzących się ze środowisk reprezentujących różne religie i kultury oraz pracowników naukowych, posiadających ogromne doświadczenie zawodowe i dydaktyczne, jest gwarancją, że będzie to cenna pozycja, mogąca z powodzeniem znaleźć zastosowanie nie tylko w procesie dydaktycznym, ale także w codziennej praktyce wszystkich pracowników ochrony zdrowia.
Polska tradycja językowa, nakazuje narodowości pisać wielką literą, wyznanie zaś małą, my – jako autorzy podręcznika, z szacunku dla wszystkich religii oraz ich wyznawców, postanowiliśmy zarówno narodowość, jak i wyznanie pisać wielką literą.
prof. dr hab. med. Elżbieta Krajewska-Kułak
dr n. o zdrowiu Andrzej Guzowski
mgr teologii Grzegorz Bejda
dr n. o zdrowiu Agnieszka Lankau
Recenzja naukowa
prof. dr hab. n med. Jerzy Marcinkowski
dr hab. Adam Sawicki prof. Uniwersytetu Pedagogicznego
w Krakowie
Opracowanie poświęcone zostało problematyce dostępu do informacji publicznej w świetle przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Zamieszczone w nim zostały najważniejsze referaty wygłoszone na ogólnopolskiej konferencji naukowej, jaka miała miejsce w maju 2014 r. na WPiA UMK w Toruniu, zorganizowanej przez prof. nadzw. Agnieszkę Skórę. Poszczególne artykuły podejmują ogólne problemy związane z dostępem do informacji publicznej w świetle przepisów k.p.a. (prof. Hanna Knysiak-Molczyk, Sylwia Łazuk) oraz problemy szczegółowe, jak ograniczenie dostępu do informacji publicznej ze względu na tajemnicę przedsiębiorcy (dr Jacek Murzydło), dostęp do kserokopii z akt sprawy administracyjnej (Sebastian Gajewski), zagadnienie udostępnienia recenzji pracy dyplomowej studenta oraz pracy dyplomowej studenta w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej (prof. nadzw. Agnieszka Skóra) czy możliwość uznania dokumentu za informację publiczną (Błażej Pietrzyk). Sporo uwagi poświęcono problematyce statutów jednostek samorządu terytorialnego w kontekście dostępu do akt postępowania administracyjnego (Maria Jędrzejczak, Maciej Kiełbus), finansowanie dostępu do informacji publicznej (Magdalena Kowalewska) oraz specyfice regulacji dotyczącej udostępniania informacji o środowisku (Lech Dubiński). Podsumowanie powyższych rozważań stanowią uwagi na temat przedmiotu i zakresu kontroli sądowoadministracyjnej w sprawach o udostępnienie informacji publicznej (prof. nadzw. Marcin Kamiński). Autorzy opracowań są pracownikami naukowymi polskich szkół wyższych oraz praktykami w dziedzinie prawa i postępowania administracyjnego.
Spis treści:
Panel ekspercki:
Prof. dr hab. Hanna Knysiak-Molczyk, Dostęp do informacji w ogólnym postępowaniu administracyjnym
Dr hab. Marcin Kamiński, Przedmiot i zakres kontroli sądowoadministracyjnej w sprawach o udostępnienie informacji publicznej (zasadnicze problemy)
Dr hab. Agnieszka Skóra, prof. UWM, Problem udostępnienia recenzji pracy dyplomowej oraz pracy dyplomowej w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej w formie elektronicznej
Dr Jacek Murzydło, Tajemnica przedsiębiorcy jako przesłanka ograniczenia prawa do informacji publicznej
Panel ogólny:
Lech Dubiński, Specyfika regulacji dotyczącej udostępniania informacji o środowisku
Magdalena Kowalewska, Finansowanie dostępu do informacji publicznej
SEBASTIAN GAJEWSKI, Dostęp do kserokopii z akt sprawy administracyjnej
MARIA JĘDRZEJCZAK, MACIEJ KIEŁBUS, Statuty jednostek samorządu terytorialnego a dostęp do akt postępowania administracyjnego
SYLWIA ŁAZUK, Dostęp do informacji publicznej w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych
Błażej Pietrzyk, Możliwość uznania dokumentu za informację publiczną w świetle ustawy o dostępie do informacji publicznej
Summary
The study has been devoted to the issue of access to public information in the light of the provisions of the Code of Administrative Procedure. It included the most important papers presented at national scientific conference, which took place in May 2014 at the Faculty of Law and Administration of the Nicolaus Copernicus University in Torun, organized by prof. nadzw. Agnieszka Skóra. The individual articles discuss the general problems associated with access to public information under the provisions of the Code of Administrative (prof. Hanna Knysiak-Molczyk, Sylvia Łazuka) and specific problems, such as restricting access to public information due to trade secret (dr Jacek Murzydło), access to a photocopy of the files of an administrative case (Sebastian Gajewski), the issue of giving access to a review of the student’s thesis and the student’s thesis itself under the Law on access to public information (prof. Agnieszka Skóra), or the possibility of recognizing a document as public information (Blazej Pietrzyk). Much attention was paid to the issues of local government units statutes in the context of access to the files of administrative proceedings (Maria Jędrzejczak, Maciej Kiełbus), the financing of access to public information (Magdalena Kowalewska) and the specifics of the legislation on giving access to environmental information (Lech Dubiński). The summary of the foregoing, is included in the comments on the subject and scope of the administrative and courts control in cases concerning access to public information (prof. nadzw. Marcin Kamiński). The authors of the papers and studies are research workers of Polish universities and practitioners in the field of law and administrative proceedings.
Oto linki do wybranych e-księgarń /zwykle można zamówić też wydanie drukowane/:
II wydanie – poszerzone i uzupełnione
Oto linki do wybranych e-księgarń, w których nabyć zwykle można zarówno e-booki, jak i wydanie drukowane:
Spis treści
Wprowadzenie 4
1. Rozumienie kobiecości 10
W filologii i terminologii 10
W filozofii 18
W biologii 21
W psychologii 24
2. Przemiany sytuacji kobiet 27
3. Kobieta stara w literaturze i sztuce 54
Starożytność 54
Średniowiecze 78
Nowożytność 84
XIX wiek 102
XX wiek 115
4. Kobieca starość wielu kultur i religii 131
Azja 131
Ameryka 141
Afryka 145
5. Oblicza starej kobiety 151
Czarownica 151
Staruszka (nie) nasycona 159
Babcia 162
Zakończenie 168
Bibliografia 173
Według definicji znajdującej się w Leksykonie gerontologii starość to nieunikniony efekt procesu starzenia się, w którym kolejno następujące zmiany biologiczne, psychiczne i społeczne zaczynają oddziaływać względem siebie synergetycznie, prowadząc do naruszenia równowagi biologicznej i psychicznej bez możliwości przeciwdziałania temu, czyli jest to końcowy okres starzenia się. Starość jako okres życia następujący po wieku dojrzałym, jest pojęciem statycznym; natomiast starzenie się, jako proces, zjawiskiem dynamicznym[1]. Kobieta, której wartość przez stulecia wyznaczały jedynie przymioty ciała oraz zdolność do reprodukcji, a tym samym przedłużania gatunku, z wiekiem swą stratę odczuwa dotkliwiej niż mężczyźni. Proces ten uwidacznia się na wszystkich trzech ściśle powiązanych ze sobą płaszczyznach.
Przez stulecia stosunek społeczeństwa do ludzi starych, zwłaszcza kobiet cechował się znaczną ostrożnością, jeżeli nie dyskryminacją. Po upadku funkcjonującej w kilku starożytnych cywilizacjach gerontokracji (np. rada starszych geruzja w Sparcie) nastał dla seniorów czas nieprzychylny. Szacunek dla doświadczonych życiem mędrców stopniał, ustępując miejsca pogardzie dla starczych słabości. Nawet w cywilizowanej Europie tolerowani dopóty dopóki wykazywali pewną przydatność. Paul Chapuy w nawiązaniu do dyskryminacji późnej dorosłości u ludów prymitywnych stwierdził, że uległy zmianie formy, natomiast sama koncepcja bezużyteczności człowieka starego utrzymuje się w cywilizacji zachodniej[2].
Doskonale stosunek dawnych ludów do starców postrzeganych jako mędrców oraz depozytariuszy kultury i tradycji ukazuje Konfucjusz. W domu rodzinnym młody człowiek winien z nabożnością odnosić się do swych rodziców. Poza domem rodzinnym winien szanować starszych[3]. Chiński filozof głosił kult przodków i w sposób wyrazisty, acz prosty, powtarzał nakaz szacunku względem starszych zawarty w Biblii. W jednym z dialogów myśliciel krótko podsumowuje cykl rozwoju mentalności moralnej w człowieczej egzystencji, starość ukazując jako okres pełni i zrozumienia: Gdy miałem lat piętnaście, skupiłem swe wysiłki na nauce. Gdy osiągnąłem lat trzydzieści, ustaliły się me zasady, zaś w wieku lat czterdziestu nie znałem już wahań. W wieku lat pięćdziesięciu pojąłem wolę Niebios. Gdy osiągnąłem wiek lat sześćdziesięciu, rozumiałem wszystko, co się kryło za tym, co mówiono mi. Dopiero gdy dożyłem lat siedemdziesięciu, mogłem iść za pragnieniami mego serca nie przekraczając przy tym żadnej z reguł[4].
Wiek społeczny stanowi specyficzną kategorię, łączoną ze społecznymi oczekiwaniami co do stosownego i pożądanego sposobu zachowania. Według przekazów o starzeniu się przed biblijnym potopem i w krajach dalekiej północy odległe historycznie cywilizacje nosić miały ludzi prawych, a przez to dożywających sędziwego wieku. Współczesne społeczeństwa Zachodu starość odbierają jako czas przymusowego odpoczynku, a od seniorów oczekują powagi i stateczności[5]. Warto wspomnieć w tym miejscu teorię wyłączenia, według której wykluczenie seniorów z życia społecznego prowadzi do ograniczenia ich interakcji z otoczeniem, ale w pewnym sensie dokonuje się za obopólną zgodą. Ludzie odsuwają się od osoby starej w takim samym stopniu, w jakim ona oddala się od nich[6]. Człowiek stary traci poczucie sprawstwa, jest uległy i często nie potrafi dokonać obiektywnej oceny swego życia, zatracając realne poczucie własnej wartości. Prowadzi to do deprecjacji własnej osoby i poczucia bezsensu trwania. Dla kobiet uczucie osamotnienia stanowi szczególnie przykrą konsekwencję biegu czasu i niesionych przezeń zmian.
Kobieta pięćdziesięcioletnia jest zazwyczaj w pełni sił, bogata w doświadczenie, ale bez znaczących osiągnięć, które są udziałem mężczyzn w tym wieku. Kobieta wycofuje się lub zostaje wycofana z wielu aktywności. Cóż począć może istota, którą nauczono wyłącznie poświęcenia, kiedy starość nie żąda już ofiar? Dzieci odchodzą, mąż odsuwa się, w swój latami skrzętnie budowany świat. Nikomu niepotrzebna stara kobieta snuje bezpłodne plany na długie lata, które jej pozostały.
Zdrowie psychiczne i szczęście człowieka w dużej mierze zależą od ilości popełnionych przez niego błędów. Kwintesencją starości jest właśnie zestawianie sukcesów i porażek podczas dokonywania bilansu życiowego. Dla kobiet historyczne naleciałości zaprzeczające równości płci stanowią swoiste piętno. Kobieta, która całe życie miała być piękna, opiekuńcza, zaradna i ofiarna z wiekiem traci coraz więcej. Bogactwo doświadczenia stanowi pewien atut, ale nie tak znaczący jak poniesione straty. Mądrość starej kobiety, gorzka czy pogodnie obojętna, pozostaje wciąż jeszcze zupełnie negatywna; jest negacją, oskarżeniem, odmową — jest bezpłodna. Zarówno na terenie myśli jak czynu, najwyższą formą wolności, jaką może, osiągnąć kobieta – pasożyt, jest stoickie wyzwanie lub sceptyczna ironia[7].
Niniejsza praca ma zasygnalizować przebieg i charakter zmian, dokonujących się od czasów starożytnych po współczesne w odbiorze i wizerunku kobiety starej. Ukazanie sytuacji sędziwych kobiet w różnych okresach historycznych i kulturach jest przyczynkiem do właściwej części pracy popartej analizą i interpretacją dzieł z zakresu literatury i sztuki. W pracy posłużono się metodą analizy źródeł.
Dla historyka źródłem jest każdy przedmiot wytworzony przez człowieka[8], przy czym podział źródeł dokonuje się ze względu na cechy, które wyróżniono w przedmiotach zgodnie z generowanymi przez badacza potrzebami poznawczymi[9].
Wszelkie zakodowane informacje wywodzą się z czterech obszarów źródła historycznego:
— jego fizykalności (materialności, przedmiotowości, „cielesności”),
— z zapisu przy użyciu pisma,
— z obrazu,
— z dźwięku (przy czym warto dodać, że dane, utrwalone za pomocą pisma, obrazu lub dźwięku, mogą współwystępować ze sobą w różnych kombinacjach)[10].
Źródła historyczne podzielono kierując się powyższą logiką na osiem zasadniczych grup:
1) materialne,
2) materialne z danymi utrwalonymi za pomocą pisma,
3) materialne z danymi utrwalonymi za pomocą obrazu,
4) materialne z danymi utrwalonymi za pomocą dźwięku,
5) materialne z danymi utrwalonymi za pomocą pisma i obrazu,
6) materialne z danymi utrwalonymi za pomocą pisma i dźwięku,
7) materialne z danymi utrwalonymi za pomocą obrazu i dźwięku,
8) materialne z danymi utrwalonymi za pomocą pisma, obrazu i dźwięku[11].
Źródła ikonograficzne a precyzyjniej przekazy ikonograficzne o charakterze intencjonalnym (fragment istniejącego źródła historycznego) lub konceptowym (historiograficzna rekonstrukcja) dzielą się na cztery podgrupy:
1) pozostałości materialne z danymi utrwalonymi tylko za pomocą obrazu;
2) pozostałości materialne z danymi utrwalonymi za pomocą pisma i obrazu;
3) pozostałości materialne z danymi utrwalonymi za pomocą obrazu i dźwięku;
4) pozostałości materialne z danymi utrwalonymi za pomocą pisma, obrazu
i dźwięku[12].
S. Herbst określił kierunki badań historyczno – ikonograficznych wyróżniając powtarzalne tematy tj.:
1) „ikonografie szczegółów”,
2) „portret” (z rzeźbą nagrobną, przedmiotami sfragistycznymi i numizmatycznymi),
3) „ikonografię krajobrazu” (perspektywiczne i panoramiczne widoki pejzażowe, batalistyczne i miejskie),
4) „wyobrażenia wypadków historycznych”[13]
Zbliżonej klasyfikacji dokonał Z. Piech wskazując sześć tematycznych grup dotyczących:
1) określonych zdarzeń historycznych,
2) postaci historycznych,
3) czynności przez nie wykonywanych,
4) miejsc historycznych,
5) obiektów historycznych
6) przedmiotów odnoszących się do konkretnych wycinków procesu historycznego (dodatkowo wskazano też konieczność rozbicia przedstawień obrazowych o charakterze świeckim i religijnym)[14].
Zabytki połączone wspólną ideą powstania, wpływu społecznego czy programu merytorycznego K. M. Kowalski podzielił na źródła ikonograficzne:
1) ideowe, adresowane do współczesnych (środki propagandy politycznej, składniki wystroju obiektów sakralnych);
2) komercyjne (pomniki panujących; zabytki sepulkralne; portrety szlacheckie i mieszczańskie do wnętrz świeckich; wota religijne; cechowe i brackie pamiątki; iluminowane rękopisy; ryty nakościelne);
3) z funkcją znaku prawnego;
4) estetyczne adresowane do współczesnych – dekoracje przedmiotów użytkowych (obrazy na mobilnych i nieruchomych elementach wnętrz; dekoracje przedmiotów do spożywania posiłków; zdobienia broni paradnej i bitewnej; przedmioty do wyrobu i dekoracji artykułów spożywczych);
5) dydaktyczne i dokumentacyjne adresowane do współczesnych i potomnych (dokumentujące krajobraz naturalny i kulturowy; kartograficzne i dotyczące praktyki militarnej; dokumentujące obserwacje naukowe);
6) użytkowe w praktyce artystycznej adresowane do współczesnych (plany architektoniczne; wzory w praktyce artystycznej);
7) nieadresowane o funkcjach użytkowych[15].
W pracy wykorzystano źródła materialne zarówno z danymi utrwalonymi za pomocą pisma jak i obrazu. Prócz tekstów kultury i źródeł ikonograficznych wykorzystano również materiały epigraficzne na podstawie epitafiów nagrobnych poświęconych obywatelom rzymskim.
Praca pod tytułem Obraz kobiecej starości w literaturze i sztuce stanowi próbę przybliżenia i zobrazowania sytuacji kobiety starej na podstawie przekazów kulturowych, jak również refleksji nad przeżywaniem i dojrzewaniem kobiet do własnej starości. Autorskie badania wybranych źródeł pozwoliły na cząstkowe nakreślenie kierunku zmian społecznego postrzegana starości w wymiarze płci i tendencji w kształtowaniu wizerunku kobiety starej dawniej i współcześnie.
Praca złożona jest z pięciu rozdziałów.
W rozdziale pierwszym Rozumienie kobiecości wydzielono cztery podrozdziały dotyczące zagadnienia w odniesieniu do filologii i terminologii, filozofii, biologii i psychologii. Wielodziedzinowa analiza kategorii kobiecości ma na celu wprowadzenie do tematu głównego i zapoznanie z podstawowymi pojęciami.
Drugi rozdział zawiera opis Przemian sytuacji kobiet na przestrzeni dziejów od czasów antycznych po współczesność. Przedstawiono tu historyczne ujęcie odbierania kobiet starych przez ludzi różnych epok, ich społecznego znaczenia i przypisywanych im zadań, ale również celebrację rytuału przejścia etapu wiek dojrzały – starość.
Trzeci rozdział Kobieta Stara w literaturze i sztuce składa się z pięciu podrozdziałów podzielonych chronologicznie. Pierwszy dotyczy starości w kontekście społecznego funkcjonowania kobiet w starożytności, drugi – średniowieczu, trzeci – epoce nowożytnej, pozostałe w XIX i XX wieku. Wykorzystano tu przekazy piśmiennicze, zarówno poezję jak i prozę oraz wytwory szeroko pojętej sztuki przede wszystkim malarstwa.
Czwarty rozdział traktuje o Kobiecej starości wielu kultur i religii i podzielony został na trzy podrozdziały dotyczące cywilizacyjnego w tym wyznaniowego aspektu egzystencji kobiety starej na kontynentach azjatyckim, afrykańskim i w Ameryce Południowej.
Ostatni rozdział przedstawia Oblicza starej kobiety wskazując na trzy wybrane typy a zarazem schematy kobiet: Czarownicę, Staruszkę (nie) nasyconą i Babcię. W ramach tych podrozdziałów rozpatruje się kulturowy (często stereotypowy) obraz postaw społecznych wobec starości kobiet.
Praca oparta jest na analizach źródeł, spostrzeżeniach własnych oraz opracowaniach naukowych, to jest literaturze przedmiotu z zakresu psychologii, gerontologii, socjologii, innych nauk humanistycznych oraz nauk medycznych. Szczególnie przydatne okazały się opracowania takie jak: dwutomowa Historia starości G. Minois i J. P. Bois, Gorsza płeć M. Boguckiej, Historia brzydoty U. Eco, wydawnictwo albumowe Rembrandt i krąg jego tradycji oraz seria wydawnicza Życie codzienne… Pierwsze dwie z wymienionych publikacji zawierają historyczny przegląd faktów i dokumentów dotyczących osób starych i stosunku do nich od antyku po czasy nowożytne nobilitujące starość wynalazkiem emerytur. Gorsza płeć stanowi studium analiz sytuacji kobiet na przestrzeni dziejów. W woluminach U. Eco i albumie o twórczości Rembrandta pojawia się mnóstwo cennych dla pracy przykładów malowideł kobiet starych, natomiast seria wydawnicza Życie codzienne określa szczegółowe aspekty funkcjonowania ludów z różnych epok i kontynentów, po wielokroć uwzględniając specyfikę i zasady egzystencji kobiet na tle całych społeczeństw. Pełny wykaz źródeł znajduje się w bibliografii.
[1] A. Zych, Leksykon gerontologii, Kraków 2007, s. 167.
[2] E. Rosset, Miejsce człowieka starego w społeczeństwie, (w:) Encyklopedia seniora, Warszawa 1986, s. 26.
[3] Dialogi konfucjańskie, Wrocław 1976, s. 37.
[4] Ibidem, s. 42.
[5] I. Stuart – Hamilton, Psychologia starzenia się, Poznań 2006, s. 19.
[6] J. Rembowski, op. cit., s. 34.
[7] S. de Beauvoir, Druga płeć, t. 1, Kraków 1972, s. 426.
[8] P. Stróżyk, Źródła ikonograficzne w badaniu źródłoznawczym na przykładzie drzwi gnieźnieńskich, Poznań 2011, s. 42.
[9] Ibidem.
[10] Ibidem, s. 72.
[11] Ibidem, s. 72 – 73.
[12] Ibidem, s. 77.
[13] Ibidem, s. 83.
[14] Ibidem.
[15] Ibidem, s. 87.
Abstract
The study entitled ”Female Old Age Seen Through Literature and Art” constitutes an attempt to approach and depict the situation of an old woman on the basis of cultural record, as well as reflect on women’s growing up to their old age and experiencing it. The author’s research on the chosen sources allowed partially to lay down the direction of the change in social perception of the old age in reference to sex and draw the tendencies in shaping the image of an old woman in the past and present.
The paper comprises five chapters. Chapter one Understanding Womanhood is divided into for subsections referring to the issue in the context of philology and terminology, philosophy, biology and psychology. Interdisciplinary analysis of the womanhood as category aims at introducing the main subject and the basic terms.
Chapter two describes the Changes of the Situation of Women throughout the ages from ancient to modern times. It depicts the historical approach to elderly women in different ages, their social importance, assigned tasks, and also the celebration of the transformation from adulthood into old age.
Chapter Three Old Woman in Literature and Art is composed of five sub-chapters divided chronologically. The first one refers to old age in the social context of women’s life in ancient times, the second one – in middle ages, the third - in modern times, and the remaining ones deal with the 19th and 20th centuries. It refers to written sources, both poetry and prose, as well as widely understood art, first of all painting.
Chapter four which concerns Female Old Age in Many Cultures and Religions has been divided into three sub-chapters dealing with the civilization, including religious aspect of an old woman’s existence on the Asian, African and South American continents.
The last chapter depicts The Picture of an Old Woman pointing out some chosen patterns, which form female types. The sub-chapters investigate cultural, and often stereotypical, picture of social approaches towards women’s old age.
The work is based on the analysis of sources, the author’s individual observation, as well as research in the scientific literature concerning psychology, gerontology, sociology, and other humanities or medical studies.
Ze strony e-księgarń zwykle można zamówić zarówno e-booki, jak i książki drukowane.
Poniżej zamieszczamy przykładowe linki do e-księgarń:
Nasz elektroniczne książki dostępne są teraz również w e-ksiegarni oraz na czytniku Book&Walk
/kliknij na link:/ http://bookandwalk.pl/wydawnictwo/SILVA-RERUM-1856.aspx?p=1.
Warto tam zajrzeć i skorzystać! Zachęcamy z całego serca!
Zachęcamy do zajrzenia na stronę https://silvarerum.webbook.pl - również tam można znaleźć elektroniczne wersje naszych publikacji. Strona oferuje nowe możliwości techniczne, wykorzystując zdobycze współczesnej techniki.
Agnieszka Dokowicz kończy przygotowywanie II wydania książki poświęconej językowi kibiców piłkarskich. Tym razem publikacja opatrzona będzie też ilustracjami i zdjęciami.
Oto jedno z nich – ponad 90-letnia kibicka piłkarska z Kalisza.
Fot. Katarzyna Strzyż
Agnieszka Skóra – profesor nadzwyczajny, kierownik Katedry Postępowania Administracyjnego i Sądowoadministracyjnego WPiA UWM. Autorka około 100 publikacji z zakresu prawa i postępowania administracyjnego, w tym monografii: Reformatio in peius w postępowaniu administracyjnym (2002) oraz Współuczestnictwo w postępowaniu administracyjnym (2009). Praktyk związany z trójmiejskimi kancelariami prawniczymi, były członek Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Gdańsku.