ISBN 978-83-64447-13-6 /druk/
ISBN 978-83-64447-15-0 /e-book/
Stron 350
Przykładowe linki:
Szanowni Czytelnicy!
Jestem kryminalistykiem i pasjonuje mnie świat śladów kryminalistycznych. A że śladem może być praktycznie wszystko, na brak przedmiotu badań trudno mi narzekać. Sam proces badania śladów został zaś w ciągu ostatnich kilku bardzo intensywnie spopularyzowany poprzez seriale kryminalne. Seriale, które pokazują pracę w laboratorium kryminalistycznym oraz służbę w Policji, cieszą się nieustannie wysoką oglądalnością. Tym samym wielu widzów, jeśli pasjonuje ich proces badania śladów, odnajduje się w roli techników kryminalistyki lub też w roli detektywów rozwiązujących zagadki kryminalne, o ile wolą wysiłek intelektualny nad rozpracowywaniem motywacji przestępcy. Próba odgadnięcia zakończenia, czyli tworzenie wersji śledczych, jest ulubionym zajęciem wielu oglądających, jak również czytelników kryminałów.
Zupełnie inaczej sprawy te wyglądają w przypadku osób, które naprawdę pracują przy sprawach kryminalnych. Mam tutaj na myśli policjantów, biegłych sądowych, prokuratorów. Jeśli już oglądają filmy i seriale, to po to, by policzyć ilość błędnego ujawniania śladów czy fałszywego zastosowania wybranej metody, a także w celu zdemaskowania uproszczeń i przekłamań. Albo oglądają podobne produkcje, bo chcą wiedzieć, jakie informacje o śladach ma przeciętny obywatel. Lub też jak potencjalny przestępca może się zainspirować filmem. Informacja ta może okazać się istotna, gdy taki obywatel popełni przestępstwo. O tym właśnie piszę w książce, czyli o plusach i minusach popularności seriali kryminalnych, a także o oddziaływaniu mediów na postrzeganie kryminalistyki i dowodów naukowych.
Moja ciekawość i pasja do wyjaśniania nietypowych zdarzeń kryminalnych oraz podejście charakteryzujące się szerokim rozumieniem śladów, przyczyniły się do wyboru tematu mojej pracy doktorskiej. Bardzo interesuje mnie, w jaki sposób obrazy z seriali wpływają na nasze postrzeganie zadań kryminalistyki oraz pracy Policji. O tym także piszę w książce. Niniejsze wydanie jest oparte na obronionej w 2012 roku na Wydziale Prawa i Administracji UJ rozprawie doktorskiej przygotowanej pod kierunkiem Prof. Józefa Wójcikiewicza.
W pracy naukowej najbardziej fascynują mnie przestępstwa z tzw. ciemniej liczby, czyli te niewykryte. Zupełnie inaczej niż w serialach, gdzie wykryte zostaje praktycznie każde zdarzenie kryminalne. Zwykle także przestępca zostaje ukarany i świat znowu staje się sprawiedliwym. Z tym że seriale są o bardzo poważnych przestępstwach, jak zabójstwa czy porwania, bo nic tak nie przyciąga naszej uwagi, jak tajemnica. O tym także przeczytają Państwo na kolejnych stronach, czyli jak to jest z tą wykrywalnością oraz skutecznością działań służb mundurowych. Będzie także o tym, jak analizować statystyki przestępczości, zarówno w serialach, jak w rzeczywistości.
Moją pasja jest popularyzacja kryminalistyki. Na co dzień prowadzę wykłady dla studentów zachęcając ich do zgłębiania nauk, jakimi są kryminalistyka i kryminologia. Prowadzą także warsztaty kryminalistyczne dla dzieci, razem rozwiązujemy zagadki kryminalne. Od czasu do czasu mam przyjemność współpracować z funkcjonariuszami służb mundurowych, przy tej okazji wymieniamy się doświadczeniami. Liczę na to, że również Czytelników tej publikacji zachęcę do rozważania roli kryminalistyki w zwalczaniu przestępczości, a także do zrozumienia niezwykłego oddziaływania seriali kryminalnych na postrzeganie dowodów naukowych.
Joanna Stojer-Polańska
Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Józefa Wójcikiewicza
Spis treści
Spis treści 3
Cel pracy i metody badań. 6
Rozdział 1. Dowód naukowy. 14
1.1. Pojęcie dowodu. 14
1.2. Charakter kryminalistycznego dowodu naukowego. 16
1.3. Dowody naukowe w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych. 20
1.4. Znaczenie dowodów naukowych dla realizacji zasad procesowych. 23
1.4.1. Zasada prawdy materialnej a dowody naukowe. 24
1.4.2. Zasada swobodnej oceny dowodów a dowody naukowe. 27
1.4.3. Zasada obiektywizmu a dowody naukowe. 37
1.4.4. Zasada współdziałania ze społeczeństwem a dowody naukowe. 39
1.5. Prawo dowodowe w systemie common law.. 43
1.6. Dowody naukowe a dynamiczny rozwój nauki i techniki 47
Rozdział 2. Postrzeganie dowodów naukowych przez wybranych uczestników postępowania karnego 51
2.1. Wybrane badania zagraniczne – postrzeganie dowodów naukowych przez sędziów i przysięgłych 51
2.2. Badania polskie – postrzeganie dowodów naukowych przez sędziów.. 54
2.3. Badania własne – postrzeganie dowodów naukowych przez sędziów, ławników, prokuratorów, policjantów, biegłych oraz laików.. 57
2.3.1. Postrzeganie dowodów naukowych przez sędziów, ławników, biegłych, prokuratorów i policjantów.. 59
2.3.2. Postrzeganie dowodów naukowych przez laików.. 84
Rozdział 3. Wpływ telewizji na postrzeganie dowodów naukowych. 92
3.1. Wszechobecność mediów.. 92
3.2. Wpływ mediów na postrzeganie rzeczywistości 96
3.3. Kryminologiczne aspekty oddziaływania mediów.. 107
3.4. Oddziaływanie seriali kryminalnych – wyniki badań własnych. 112
3.4.1. Oglądalność i ocena seriali kryminalnych. 119
3.4.2. Ocena i porównanie wybranych seriali kryminalnych. 122
Rozdział 4. Prezentacja dowodów naukowych w mediach. 133
4.1. Nieprawdopodobne. Możliwe. Prawdziwe. 133
4.2. Prosty świat telewizji a skomplikowana rzeczywistość kryminalistyczna – stymulacja oczekiwań 134
4.2.1. Wybrane dziedziny „serialowej kryminalistyki”. 138
4.2.2. Wybrane zagadnienia „serialowej kryminalistyki”. 156
4.3. Analiza wybranych seriali kryminalnych – wyniki badań własnych. 163
4.3.1. W-11 Wydział Śledczy. 165
4.3.2. Nowa. 176
4.4. Dowody naukowe, kryminalistyka oraz obraz policji w serialach kryminalnych – podsumowanie 178
Rozdział 5. Od efektu CSI do efektu W11. 181
5.1. Postrzeganie dowodów naukowych w świetle oddziaływania seriali kryminalnych w systemie common law.. 181
5.1.1. CSI – Crime Scene Investigation. 182
5.1.2. O CSI oczami amerykańskiego kryminalistyka. 184
5.1.3. Efekt CSI 187
5.1.4. Efekt CSI – fakt czy artefakt?. 190
5.2. Efekt CSI na gruncie polskim.. 195
5.3. CSI a W11 – różnice i podobieństwa. 202
5.4. Zamiast efektu CSI – efekt W11. 205
5.4.1. Oczekiwania laików.. 206
5.4.2. Oczekiwania obywateli w opinii ekspertów.. 209
5.5. Oceny i opinie ekspertów dotyczące oddziaływania telewizji 220
5.6. Kryminalistyka w mediach – nadzieje i zagrożenia. 224
Rozdział 6. Wnioski 227
Bibliografia. 232
Źródła. 232
Opracowania. 234
Strony internetowe. 258
Spis filmów.. 261
Spis seriali 262
Spis tabel 264
Aneks. 269
1. Charakterystyka uczestników badań. 269
2. Charakterystyka ekspertów.. 269
3. Ankieta dla biegłych. 274
4. Ankieta dla ławników.. 277
5. Ankieta dla policjantów.. 279
6. Ankieta dla prokuratorów.. 282
7. Ankieta dla sędziów.. 285
8. Charakterystyka laików.. 288
9. Ankieta dla laików.. 289
10. Charakterystyka respondentów pogłębionych wywiadów indywidualnych. 291
11. Charakterystyka uczestników zogniskowanego wywiadu grupowego. 292
12. Kwestionariusz do badania zawartości serialu W-11 Wydział Śledczy. 295
13. Komentarze respondentów ekspertów.. 296
Summary. Scientific evidence in the opinions of criminal proceedings participants and its presentation in TV crime series
The following dissertation is dedicated to analyze the nature and perception of forensic scientific evidence in the age of fast development of science and technology as well as in the age of media civilization.
The first part of the dissertation is concerned with scientific evidence in Supreme Court and Courts of Appeal Judicial Decision. Also, the foundations of evidence law and the position of forensic experts in the common law system according to the Polish law system is described.
Next, approaches to the assessment of the strength of scientific evidence between experts is discussed. The result is that even DNA evidence or fingerprint evidence can be discussed in different ways. Empirical research has been conducted. Questionnaire surveys that have been conducted include “experts”: 50 experts in various specialties of forensic science, 77 prosecutors, 119 judges, 64 lay judges, 161 police officers and 80 members of general public (students of biology). In-depth interviews have been conducted with 20 police staff, and also a focus group has been carried out with 15 law students. In addition, chosen crime series have been analyzed.
According to the respondents’ opinion, people’s perceptions and expectations of forensic science – as it can be observed during criminal trials – are largely inflated by crime series. Experts describe the influence as negative since it causes forming unreal expectations towards forensic science experts and police work. The syndrome is called “efekt W11” (W11 effect) as this crime series is mostly indicated by respondents as influential in correspondence to the “CSI effect” in common law where crime series can also influence criminal litigation.